రాష్ట్రాల అధికారాలకు, హక్కులకు తీవ్ర భంగం వాటిల్లుతోందనే భావన, రాజ్యాంగం కల్పించిన సమాఖ్య స్ఫూర్తికి విరుద్ధంగా జిఎస్‌టి పయనిస్తోందనే విమర్శలతోపాటు, ఆరు సంవత్సరాల గమనంలో అనేక సమస్యలు అపరిష్కృతంగానే ఉన్నాయి. ఆరోగ్య సంరక్షణ, ఆతిథ్యం, విద్యుత్‌, ఇన్సూరెన్స్‌ వంటి వివిధ కీలక రంగాలను జిఎస్‌టి పరిధి నుంచి మినహాయించటం, శ్లాబులను హేతుబద్దీకరించటం తక్షణ అవసరం.
దేశంలో అతి పెద్ద పన్నుల సంస్కరణగా, 'ఒకే దేశం-ఒకే పన్ను' నినాదంతో కేంద్రంలోని బిజెపి తీసుకొచ్చినదే 'గూడ్స్‌ అండ్‌ సర్వీస్‌ టాక్స్‌' (జిఎస్‌టి). ఈ విధాన రూపకల్పన ప్రస్థానం 2023 జూన్‌కు ఆరేళ్ల కాలాన్ని, జులై 11వ తేదీతో 50 జిఎస్‌టి కౌన్సిల్‌ సమావేశాలను పూర్తిచేసుకుంది. ఈ సందర్భంగా కేంద్ర ఆర్థిక శాఖామంత్రి 'జిఎస్‌టి కౌన్సిల్‌ - ప్రయాణం దిశలో 50 అడుగులు' అనే లఘు చిత్రాన్ని విడుదల చేశారు. ఈ మాటలు ఎంతో వినసొంపుగా అనిపించినప్పటికీ దీని ప్రవేశిక మొదలు నుంచి నేటివరకు కూడా జిఎస్‌టి ప్రస్థానంలో సామాన్యులే సమిధలని చెప్పక తప్పదు. 122వ రాజ్యాంగ సవరణ బిల్లు (101వ సవరణ చట్టం) ద్వారా 2016లో జిఎస్‌టి చట్టాన్ని ఆమోదించి, అమలుకు అంకురార్పణ చేశారు. రాష్ట్రంలో ఏదైనా వస్తువుల సరఫరా లేదా సేవలు పొందినప్పుడు కేంద్ర ప్రభుత్వానికి చెల్లించేందుకు నిర్దేశించిన సెంట్రల్‌ జిఎస్‌టి (సిజిఎస్‌టి), రాష్ట్రంలో ఏదైనా వస్తువులు సరఫరా చేసినప్పుడు రాష్ట్ర ప్రభుత్వానికి వెళ్ళే పన్నుకు సంబంధించిన రాష్ట్ర జిఎస్‌టి (ఎస్‌జిఎస్‌టి), అంతర్రాష్ట్ర వ్యాపారం లేదా వాణిజ్యంలో భాగంగా వస్తువులు, సేవల సరఫరాపై విధించే సమగ్ర వస్తుసేవల పన్ను (ఐజిఎస్‌టి)గా, జిఎస్‌టి విధాన ప్రక్రియను వర్గీకరించారు. ఈ విధాన ప్రక్రియలో ఇప్పటివరకు 60 వేల రిజిస్ట్రేషన్లు నకిలీవిగా భావించి 43 వేల రిజిస్ట్రేషన్ల ప్రాంతాలలో సోదాలు జరిపి 11,140 నకిలీవిగా తేల్చారు. ఇటీవల జరిగిన 50వ జిఎస్‌టి కౌన్సిల్‌ సమావేశంలో, ఆన్‌లైన్‌ గేమింగ్‌ ముఖవిలువలో 28 శాతం టాక్స్‌ విధింపునకు నిర్ణయం తీసుకుంది. హార్స్‌రేసింగ్‌, క్యాసినోలకు కూడా ఈ రేటు వర్తించనుంది. క్యాన్సర్‌ సంబంధిత ఔషధాలు, అరుదైన వ్యాధులకు వినియోగించే కొన్ని మందులు, ప్రత్యేక వైద్య పరిస్థితులలో అవసరమయ్యే కొన్ని ఆహార ఉత్పత్తులను జిఎస్‌టి నుంచి మినహాయిస్తూ కౌన్సిల్‌ తీసుకున్న నిర్ణయం ఆహ్వానించదగ్గ పరిణామం. ఇదంతా నాణానికి ఒకవైపు మాత్రమే.
మరోవైపు జిఎస్‌టి వల్ల పెద్ద ఎత్తున నష్టపోయింది బడుగు, బలహీన వర్గాల ప్రజలు. జిఎస్‌టి రూపకల్పనతో ధరలు తగ్గేందుకు వీలు కలిగి పేద రాష్ట్రాలు లాభపడతాయని, సులభమైన, సమ్మిళిత పన్ను రేట్లతో ఏకరూపత, మెరుగైన పోటీతత్వం, సులభ నిర్వాహణా సౌలభ్యం, అధిక రాబడి సామర్థ్యం, మొత్తం పన్ను రాబడి నుంచి ఉపశమనం వంటి ప్రయోజనాలు చేకూరతాయని ఉద్దేశించిన లక్ష్యం సాకారం కాలేదు. వివిధ రకాల వస్తు సేవలను 1 శాతం, 5, 12, 18, 28 శాతం జిఎస్‌టి పన్ను శ్లాబుల పరిధిలోకి వచ్చేలా చూసింది. అయితే అది సామాన్యుడి ఆదాయమే ప్రాతిపదికగా పన్నుల పరిధి విస్తృతమవుతున్న నేపథ్యంలో పన్నుల వ్యవస్థ అసమానతలకు జిఎస్‌టి ప్రక్రియ పరిష్కారం చూపలేదు. జిఎస్‌టి అమలు ప్రారంభం నుంచి 50వ కౌన్సిల్‌ సమావేశం వరకు సుమారు 1500 నిర్ణయాలు తీసుకున్నామని పేర్కొంటున్నప్పటికీ వీటిలో సామాన్యుడికి స్వాంతన చేకూర్చినవి అతి తక్కువ. కానీ ప్రభుత్వానికి ఉపయోగపడింది ఎక్కువే. ఈ ఆరేళ్ల జిఎస్‌టి అమలు ప్రస్థానంలో, దేశ ఆర్థిక వ్యవస్థ మొత్తం పన్ను ఆదాయంలో సగానికి పైగా జిఎస్‌టి ద్వారానే సమకూరింది. తాజాగా ఈ ఆర్థిక సంవత్సరానికి గాను రూ.18.10 లక్షల కోట్లు మేరకు జిఎస్‌టి రూపంలో దేశ ఆర్థిక వ్యవస్థ పన్ను ఆదాయాన్ని ఆర్జించింది. అశేష ప్రజానీకం వినియోగించే అత్యవసర, నిత్యావసర వస్తుసేవలపై జిఎస్‌టి భారాన్ని మినహాయించాలనే డిమాండ్లు ఉన్నా వాటిని కేంద్రం పట్టించుకోవడం లేదు. ధరల నియంత్రణ యంత్రాంగంపై మార్కెట్‌ శక్తులు ఆధిపత్యం చెలాయిస్తున్న ప్రస్తుత తరుణంలో ఆకాశాన్నంటుతున్న నిత్యావసర, అత్యవసర వస్తుసేవల శ్లాబురేట్లను హేతుబద్దీకరించి, ఉపశమనం కలిగించటం అత్యంత ఆవశ్యకం.
గూడ్స్‌ అండ్‌ సర్వీస్‌ టాక్స్‌ నెట్‌వర్క్‌ను, ప్రివెన్షన్‌ ఆఫ్‌ మనీ లాండరింగ్‌ యాక్ట్‌ పరిధిలోనికి తీసుకువస్తూ ఇటీవల కేంద్ర ప్రభుత్వం నోటిఫికేషన్‌ జారీ చేసింది. ఈ నిర్ణయంతో జిఎస్‌టి నెట్‌వర్క్‌ కూడా ఎన్‌ఫోర్స్‌మెంట్‌ డైరెక్టరేట్‌ (ఇ.డి), ఫైనాన్షియల్‌ ఇంటెలిజెన్స్‌ యూనిట్‌ (ఎఫ్‌ఐయూ)లతో సమాచారాన్ని పంచుకోవాల్సిన సంస్థల జాబితాలోకి చేరింది. దీని ప్రకారం ఎవరైనా జిఎస్‌టి మదింపుదారులు అనుమానాస్పద విదేశీ కరెన్సీ లావాదేవీలు చేసినట్లయితే వారి వివరాలను సదరు సంస్థలు జిఎస్‌టి నెట్‌వర్క్‌కు షేర్‌ చేయడం జరుగుతుంది. వీటితో పాటు వివిధ నియంత్రణా సంస్థలు కూడా సమాచారాన్ని జిఎస్‌టి నెట్‌వర్క్‌తో పంచుకోవాల్సి ఉంటుంది. ఈ నిర్ణయం పట్ల బిజెపి యేతర పార్టీల ప్రభుత్వాలున్న వివిధ రాష్ట్రాలు ఆందోళనను వెలిబుచ్చాయి.
50వ జిఎస్‌టి కౌన్సిల్‌ సమావేశంలో ప్రయివేటు కంపెనీలు అందించే ఉపగ్రహ ప్రయోగ సేవలను జిఎస్‌టి నుంచి మినహాయించారు. దీనిపై విమర్శలు వెలువడ్డాయి. ఎస్‌యువిల నిర్వచనంలో నాలుగు ప్రమాణాలుగా మార్పులను ప్రతిపాదించారు. పన్ను రిటర్న్స్‌ దాఖలులో గందరగోళ, అనిశ్చితి పరిస్థితులను సరిదిద్ది, జిఎస్‌టి వ్యవస్థను సరళీకరించి పన్ను పరిధిని విస్తృత పరిచే దిశగా, వ్యవస్థాగత సంస్కరణలలో భాగంగా ఫిజికల్‌ వెరిఫికేషన్‌, బయోమెట్రిక్‌, జియో ట్యాగింగ్‌, ఎలక్ట్రానిక్‌ వేబిల్స్‌, బ్యాంక్‌ అకౌంట్లకు సంబంధించి ఎలక్ట్రానిక్‌ డేటాను, కృత్రిమ మేథను వినియోగించటం, జిఎస్‌టి ఆడిట్‌ వంటి విధానాలకు రూపకల్పన జరుగుతోంది. జిఎస్‌టిఆర్‌-9, జిఎస్‌టిఆర్‌-9సి వంటి అంశాలలో గత ఆర్థిక సంవత్సరంలో కల్పించిన రాయితీలను ఈ ఆర్థిక సంవత్సరానికి కూడా కొనసాగిస్తామన్నారు.
సెంట్రల్‌ ఎక్సైజ్‌ డ్యూటీ, అదనపు ఎక్సైజ్‌ సుంకం, సేవా పన్ను, అదనపు కస్టమ్స్‌ డ్యూటీ, రాష్ట్రాలు విధించే విలువ ఆధారిత పన్ను, అమ్మకపు పన్ను, వినోదపు పన్ను, విలాస పన్ను, ఆక్ట్రారు పన్ను, ప్రవేశ పన్ను, కొనుగోలు, ప్రకటనల పన్ను వంటి 17 రకాల పెద్ద పన్నులను, 13 రకాల సెస్‌లను విలీనం చేసి జిఎస్‌టిని అమలులోకి తీసుకువచ్చారు. ఈ నేపథ్యంలో కేంద్ర, రాష్ట్రాల మధ్య ఆదాయ వనరుల రెవెన్యూ షేరింగ్‌ ఫార్ములాకు మార్పులు చేయాలని వివిధ రాష్ట్రాల నుంచి డిమాండ్‌ కొనసాగుతోంది. కేంద్రం మాత్రం పట్టించుకోవడం లేదు.
జిఎస్‌టి పాలనా కాలంలో అతి కొద్ది రాష్ట్రాలు మాత్రమే వృద్ధిరేటును సాధించాయి. రాష్ట్రాల అధికారాలకు, హక్కులకు తీవ్ర భంగం వాటిల్లుతోందనే భావన, రాజ్యాంగం కల్పించిన సమాఖ్య స్ఫూర్తికి విరుద్ధంగా జిఎస్‌టి పయనిస్తోందనే విమర్శలతోపాటు, ఆరు సంవత్సరాల గమనంలో అనేక సమస్యలు అపరిష్కృతంగానే ఉన్నాయి. ఆరోగ్య సంరక్షణ, ఆతిథ్యం, విద్యుత్‌, ఇన్సూరెన్స్‌ వంటి వివిధ కీలక రంగాలను జిఎస్‌టి పరిధి నుంచి మినహాయించటం, శ్లాబులను హేతుబద్దీకరించటం తక్షణ అవసరం. మొత్తం జిఎస్‌టి వసూళ్ళలో... 50 శాతంగా ఉన్న పేదవారి వాటా 64 శాతం, 40 శాతంగా ఉన్న మధ్యతరగతి వాటా 33 శాతం, పది శాతంగా ఉన్న సంపన్న వర్గం వాటా కేవలం 3 శాతంగా ఉన్నదనే విశ్లేషణ, ఆరు సంవత్సరాల జిఎస్‌టి ప్రస్థానంలో 'సామాన్యులే సమిధ'లనే అంశాన్ని ప్రస్ఫుటిస్తోంది.
/ వ్యాసకర్త ఎస్‌సిజడ్‌ఐఇఎఫ్‌ జాయింట్‌ సెక్రటరీ (ఆంధ్రప్రదేశ్‌, తెలంగాణ, కర్ణాటక రాష్ట్రాల ఎల్‌ఐసి ఉద్యోగ సంఘం),
సెల్‌ : 9440905501/
జి. కిషోర్‌ కుమార్‌
