'కుక్క కావాలి! నాకు కుక్క కావాలి!' అంటూ పిల్లలు పేచీలు పెట్టడం చూస్తుంటాం. పిల్లల కోసమో.. మనకు ఇష్టమయ్యో కుక్కల్ని పెంచుకోవడం ఇటీవల బాగా పెరిగింది. అదీ కాకుండా వీధికుక్కల్ని, పిల్లుల్ని మచ్చిక చేసేవారూ పెరిగారు. జంతువుల్ని ప్రేమించడంలో తప్పు లేదు. కానీ వాటిని సంరక్షించే క్రమంలో తగిన జాగ్రత్తలు తీసుకోవడం కూడా అంతే అవసరం. ఎందుకంటే కుక్క కరిస్తే రేబిస్‌ వచ్చే అవకాశాలు ఎక్కువ. అందుకే వాటికి యాంటీ రేబిస్‌ వ్యాక్సిన్లు సమయానికి వేయించాలంటున్నారు నిపుణులు. అయితే ఈ వ్యాక్సినేషన్‌ తీసుకోవడంలో అనేక అపోహలు ఉన్నాయి. అలాంటప్పుడు వాటి గురించిన అవగాహన చాలా అవసరం. అలాగే మనదేశంలో రేబిస్‌ వ్యాక్సిన్‌ పద్ధతి ఎలా ఉంది? ఇతర దేశాల్లో ఎలాంటి పద్ధతులు అనుసరిస్తున్నారు? వ్యాక్సిన్‌ ఎప్పుడు? ఎలా? వేయించుకోవాలి? తదితర సందేహాలు నివారించడానికే ఈ ప్రత్యేక కథనం..
రేబిస్‌ వ్యాధి అన్ని కుక్కల వల్ల వస్తుందనేది అపోహ మాత్రమే. అవగాహన లోపంతో ప్రజలు భయభ్రాంతులకు గురవుతున్నారు. రేబిస్‌ వ్యాధి లిస్సా అనే వైరస్‌ వల్ల సోకుతుంది. ఈ వైరస్‌ ఎక్కువగా అడవుల్లో ఉండే క్రూర జంతువులు, గబ్బిలాల్లో ఎటువంటి లక్షణాలు లేకుండా ఉంటుంది.
ఎలా వచ్చింది?
రేేబిస్‌ వ్యాధి నివారణకు వ్యాక్సిన్‌ కనుగొన్న లూయిస్‌ పాశ్చర్‌ జ్ఞాపకర్థంగా ఆయన మరణించిన రోజైన సెప్టెంబరు 28న ప్రతి సంవత్సరం 'ప్రపంచ రేేబిస్‌ దినోత్సవం' జరుపుకుంటున్నాం. అతి ప్రమాదకరమైన ఈ రేేబిస్‌ వ్యాధి వ్యాప్తిని తగ్గించడమే ఈ దినోత్సవ ముఖ్య ఉద్దేశం. ఈ కార్యక్రమం 2017 నుంచి చేస్తున్నా ప్రపంచ వ్యాప్తంగా సంవత్సరానికి 59 వేల రేబిస్‌ మరణాలు సంభవిస్తున్నాయి. వీటిల్లో దాదాపు 21 వేల రేబిస్‌ మరణాలు ఒక్క మన దేశంలోనే జరుగుతున్నాయి. ఇవన్నీ అధికారిక లెక్కలే. అనధికారిక లెక్కలు ఇంకెన్నో?
అంటార్కిటికా ఖండంలో తప్ప అన్ని ఖండాలలో ఈ కేసులు తర తమ స్థాయిలలో నమోదవుతూనే ఉన్నాయి. ఈ లెక్కల ప్రకారం చూస్తే రేబిస్‌ మరణాల్లో మనదేశమే ప్రథమ స్థానంలో ఉంది. ఈ మరణాలలోనూ దరిదాపుగా సగం మంది 15 ఏళ్ల లోపు వారే ఉండడం మరీ బాధాకరం. ఈ మరణాలలో 99 శాతం మన చుట్టూ తిరిగే కుక్కలు కరవడం వల్ల సంభవించేవే. అమెరికాలో మాత్రం ఈ వ్యాధి గబ్బిలాల ద్వారా వ్యాప్తి చెందడమే ఎక్కువ. ఎందుకంటే అక్కడ కుక్కలకు తప్పకుండా రేబిస్‌ వ్యాక్సిన్‌ వేయిస్తారు కాబట్టి. రేబిస్‌ వ్యాధికి ఉన్న మరొక విచిత్రమైన ప్రత్యేకత ఏమిటంటే.. ఇది నూటికి నూరు శాతం నివారించదగ్గ జబ్బు. అయితే వ్యాధి సోకి, లక్షణాలు కనిపిస్తే నూటికి నూరు శాతం మరణించాల్సిందే. ఈ వ్యాధి సోకి, లక్షణాలు కనిపించి ప్రపంచ వ్యాప్తంగా ఇప్పటివరకు18 మంది మాత్రమే బతికి బయటపడ్డారు. వీరు ఎందుకు బయటపడ్డారు? ఎలా బయటపడ్డారనే విషయం ఇంతవరకు వైద్యశాస్త్రానికి తెలియదు.
వైరస్‌ ఎలా వస్తుంది?
రేబిస్‌ అంటే తెలియకపోవచ్చు కానీ కుక్క కరిస్తే పిచ్చి పడుతుందని ప్రజల నానుడి. కుక్క కరిచి పిచ్చి పట్టడం అంటే రేేబిస్‌ వ్యాధి వచ్చినట్టే. కుక్క ద్వారానే కాదు పాలిచ్చే జంతువు ఏది కరిచినా రేేబిస్‌ వ్యాధి రావచ్చు. ఇది క్షీరదాలకు చెందిన జంతువుల నుండి జంతువులకు వ్యాపించే ఒక వైరల్‌ వ్యాధి. ఈ వ్యాధి లక్షణాలు ఉన్న కుక్కలు, నక్కలు, తోడేళ్లు, పిల్లులు, ముంగీసలు, ఉడుతలు, ఎలుకలు, ఎలుగుబంట్లు, కోతులు, గొర్రెలు, మేకలు, గుర్రాలు, ఆవులు, పందులు లాంటి జంతువులు కరిచినప్పుడు వాటి లాలాజలంలో ఈ వైరస్‌ ఉండి, కరిచిన గాయం ద్వారా మనుషులకు సోకుతుంది. కుక్క గోరు గీచుకున్నా రేబిస్‌ వ్యాధి సోకవచ్చు. కుక్క తన కాళ్ళ గోళ్లను గీరుకుంటుంది. అంతేకాదు కుక్కలు పదే పదే కాలి గోర్లు, పంజాను నాలుకతో నాకుతుంటాయి. ఫలితంగా వైరస్‌ వాటి పంజాపై చేరుతుంది. ఆ కాళ్ళ గోళ్ళకు కుక్క నోటిలోని లాలాజలంలోని వైరస్‌ అంటుకొని, గాయపడిన జంతువుకు రేేబిస్‌ వైరస్‌ సోకవచ్చు. రేబిస్‌ వ్యాధి లక్షణాలు ఉంటేనే గాయపడిన జంతువుకు ఈ వ్యాధి సోకే అవకాశం ఉంటుంది. దాదాపుగా 99 శాతం కుక్క కాటు ద్వారానే వ్యాపిస్తుంది.
వ్యాధి లక్షణాలు
ఈ వ్యాధితో బాధపడుతున్న జంతువులోనూ, మనుషులలోనూ ఒకే విధమైన లక్షణాలు ఉంటాయి. జ్వరం, ఒళ్ళు నొప్పులు, గాబరాగా ఉండడం, తికమక పడడం, మితిమీరిన భయం ఉంటుంది. అలాగే భయంకరమైన చూపు, తనదైన లోకములో విహరించడం, నోటి వెంబడి లాలాజలం కారడం జరుగుతుంది. గొంతు నొప్పి, ఏమీ మింగలేకపోవడం వంటి సమస్యలు ఉంటాయి. నీటిని, ద్రావకాలను చూస్తే భయపడడం (హైడ్రోఫోబియా), వెలుతురు చూడలేకపోవడం (ఫోటో ఫోబియా), ఇతరులను చూసి భయపడి కరవడం లాంటి లక్షణాలు ఉంటాయి. ఈ లక్షణాలు ముదిరి, గొంతు కండరాలు పక్షవాతానికి గురవుతాయి. అలాంటప్పుడు ఏమీ తినలేక, తాగలేక అపస్మారక స్థితికి వెళ్లి, చనిపోతారు. ప్రత్యేకమైన వైద్యం ఏమీ లేని కారణంగా జబ్బు లక్షణాలు కనిపించిన పది రోజులలో చనిపోతారు.
కరిచిన కుక్కను ఏమి చేయాలి?
ఎక్కువ సందర్భాలలో సాధారణ ప్రజానీకం చేస్తున్న పని ఏమిటంటే.. కరిచిన కుక్కను కొట్టి చంపేయడం. ఎందుకు అలా చేస్తారంటే ఆ కుక్క మీద వచ్చిన కోపం ఒక కారణమైతే, ఆ కుక్క మరికొందరిని కరుస్తుందేమో అన్న అనుమానం మరొక కారణం. దయచేసి మనల్ని కరిచిన కుక్కను కొట్టొద్దు, చంపొద్దు. ఎందుకంటే మనల్ని కరిచిన కుక్క కరిచిన రోజు నుంచి పదో రోజు వరకు బతికి ఉంటే.. ఆ కుక్క కాటు వల్ల మనకు రేబిస్‌ వ్యాధి వచ్చే అవకాశం లేనేలేదు. అందుకే ఆ కుక్కను పది రోజులు పాటు గమనిస్తూ ఉండాలి. వీలైతే ప్రత్యేకమైన గదులలో కానీ ప్రాంతాలలో కానీ బంధించి, జాగ్రత్తగా ఆహారం పెట్టుకుంటూ బతికించుకోవడం చాలా అవసరం. రేేబిస్‌ వ్యాధి లక్షణాలున్న ఏ జంతువూ వ్యాధి లక్షణాలు కనపడిన రోజు నుంచి పది రోజులకు మించి బతకదు. మనల్ని కరిచిన కుక్క పది రోజులు బతికి ఉంది అంటే.. దానికి రేబిస్‌ లేనట్టే. దానికే లేనప్పుడు దాని కాటు వల్ల మనకు రేబిస్‌ వచ్చే అవకాశం లేనే లేదు కదా!
కుక్క కాటుకు వ్యాక్సిన్‌
కుక్క కరిస్తే మనషికి రేబిస్‌ రాకుండా, కుక్క మరొక కుక్కను కరిచినా కుక్కకు రేబిస్‌ రాకుండా చేయగల అమోఘమైన వ్యాక్సిన్లు అందుబాటులో ఉన్నాయి. ఈ వ్యాక్సిన్‌ సరైన సమయంలో అవసరమైన వ్యక్తికి తగిన మోతాదులో ఇవ్వకపోవడమే రేబిస్‌ మరణాలకు ప్రధాన కారణం.
రేబిస్‌ వ్యాక్సిన్‌ వేసుకోవడానికి రెండు పద్ధతులు ఉన్నాయి. కుక్క కరవక ముందే వ్యాక్సిన్‌ వేయించుకునే పద్ధతి ఒకటి (PRE EXPOSURE PROPHYLAXIS). కుక్క కాటు వేసిన తర్వాత వ్యాక్సిన్‌ వేయించుకునే పద్ధతి రెండవది (POST EXPOSURE PROPHYLAXIS). మనకున్న ఆర్థిక, సామాజిక, రాజకీయ పరిస్థితుల్లో ప్రజలందరూ కుక్క కరవక ముందే వ్యాక్సిన్‌ వేసుకోవడమన్నది అసాధ్యం. కుక్క కరిచిన ప్రజలందరూ తప్పక సమయానికి వ్యాక్సిన్‌ వేయించుకోగలిగితే రేబిస్‌ వ్యాధిని అంతం చేయడం పెద్ద కష్టం కాదు.
వ్యాక్సిన్‌ ఎప్పుడు.. ఎలా..
కుక్క కాటు వ్యాక్సిన్‌ అనగానే మనకు గుర్తుకొచ్చేది బొడ్డు చుట్టూ 14 ఇంజక్షన్లు వేస్తారని. కానీ బొడ్డు చుట్టూ ఇంజక్షన్‌ వేయడాన్ని చాలా కాలం నుంచే ఆపేశారు. ఎందుకంటే రేబిస్‌ వ్యాక్సిన్‌ వేసుకున్న కారణంగా కొద్ది మందికి వికటించి, ప్రమాదం జరిగిన సందర్భాలు ఉన్నాయి. ఈ వ్యాక్సిన్‌ మీద అనేక ప్రయోగాలు చేసి, కొత్త రకమైన వ్యాక్సిన్‌ ఇప్పుడు అందుబాటులోకి తెచ్చారు. ఇప్పుడు వ్యాక్సిన్‌ వికటించే పరిస్థితి దాదాపుగా లేదు. ఈ వ్యాక్సిన్‌ కూడా బొడ్డు చుట్టూ కాకుండా చేతి కండరానికే వేస్తారు. దీని మీద కూడా ఇంకా అనేక ప్రయోగాలు జరిపి, చర్మంలోకి వేసే పద్ధతిని కనుగొన్నారు. రేబిస్‌ వ్యాక్సిన్‌ రెండు డోసులు వేసుకున్న తర్వాత నుంచి రక్షణ ప్రారంభమై, మూడవ డోసు వేసుకున్న తర్వాత దాదాపుగా పూర్తి రక్షణ కలుగుతుంది. కుక్క కరవక ముందే వ్యాక్సిన్‌ వేయించుకోవాలా లేక కుక్క కరిచిన తర్వాత వ్యాక్సిన్‌ వేయించుకోవాలా అన్నది మరో పెద్ద ప్రశ్న. విపరీతంగా వీధి కుక్కలు ఉన్న మన దేశంలో కుక్క కరవక ముందే వ్యాక్సిన్‌ వేయించుకోవడం మంచిది. అంత భారీ మోతాదులో వ్యాక్సిన్‌ అందుబాటులో లేదు కాబట్టి, కనీసం కుక్క కరిచే అవకాశం ఎక్కువగా ఉన్న వృత్తుల వారు తప్పక ఈ వ్యాక్సిన్‌ను షెడ్యూల్‌ ప్రకారం వేయించుకుంటూ ఉండాలి. ఎందుకంటే వీరిని ఎప్పుడు ఏ కుక్క కరుస్తుందో తెలియదు కాబట్టి. ఈ పద్ధతిలో మూడు ఇంజక్షన్లు వేస్తారు. మొదటి రోజు, ఏడో రోజు, 14వ రోజు.(1-7-14)ఈ పద్ధతిలో వ్యాక్సిన్‌ వేయించుకోవడం వల్ల దాదాపుగా రెండేళ్ల పాటు రక్షణ పొందగలుగుతారు. రెండేళ్ల తర్వాత మళ్లీ ఇదేవిధంగా వ్యాక్సిన్‌ వేయించుకోవడం అవసరం.
కుక్క కరిచిన తర్వాత వీలైనంత త్వరగా యాంటీ రేబిస్‌ వ్యాక్సిన్‌ వేయించుకోవాలి. కరిచిన రోజునే వేయించుకోవడం మరీ మంచిది. ఐదు డోసులు వేయించుకోవాలి. కరిచిన రోజు, మూడవ రోజు, ఏడవ రోజు, 14వ రోజు, 28వ రోజు (0-3-7-14-28). ఇలా వెంటనే ఈ వ్యాక్సిన్‌ వేసుకోవడం కారణంగా మనల్ని కరిచిన కుక్క పది రోజులలో చనిపోయినా మనకి రేబిస్‌ వచ్చే అవకాశం దాదాపుగా ఉండదు. కరిచిన కుక్క వీధి కుక్క అయినా, పెంపుడు కుక్క అయినా తప్పక రేబిస్‌ వ్యాక్సిన్‌ వేయించుకోవాలి. పెంపుడు కుక్క యజమానులు ఆ కుక్కకు వ్యాక్సిన్‌ వేయించి ఉండవచ్చు. వేయించినా ఆ కుక్కకు సరిపోయినంత వ్యాధి నిరోధకశక్తి ఉండకపోవచ్చు. అందుకని ఏ కుక్క కరిచినా వెంటనే వ్యాక్సిన్‌ డోస్‌ వేయించుకోవడం మొదలుపెట్టాలి. ఆ కుక్కను పది రోజులు పాటు గమనించుకోవాలి. ఆ కుక్క పది రోజులపాటు బతికి ఉంటే మనం వేయించుకోవలసిన 14వ రోజు, 28వ రోజుల డోస్‌లను ఆపేయాలి. అప్పటికే వేసుకున్న మూడు రోజులు వృథా కదా అని అనుకోవలసిన అవసరం లేదు. రేబిస్‌ ముందు జాగ్రత్త టీకా లాగా ఉపయోగపడి, మరో రెండేళ్ల పాటు ఏ కుక్క కరిచిన రేబిస్‌ వ్యాక్సిన్‌ వేయించుకోవాల్సిన అవసరం ఉండదు.
రేబిస్‌ వ్యాక్సిన్‌ రాష్ట్రంలోని అన్ని ప్రాథమిక ఆరోగ్య కేంద్రాల్లో, ప్రయివేటు ఆసుపత్రుల్లో అందుబాటులో ఉన్నాయి. ప్రయివేటు ఆసుపత్రుల్లో ఒక వ్యాక్సిన్‌ రూ.350/-లు ఖర్చవుతుంది. ఐదు ఇంజెక్షన్ల వ్యాక్సిన్‌ కోర్సు వాడాలి. కుక్క కరిస్తే ఏమాత్రం నిర్లక్ష్యం చేయకూడదు.
ఇంటి కుక్క, వీధి కుక్క విషయాలలో జాగ్రత్త తీసుకోవాలి. ప్రధానంగా పిల్లలు కుక్కల వద్దకు వెళ్లకుండా చూడాలి. తల్లిదండ్రులు గమనిస్తూ ఉండాలి. ఇంటి కుక్కలకు రెగ్యులర్‌గా వ్యాక్సిన్‌ వేయించాలి. అమెరికా వంటి దేశాల్లో వారి పిల్లలకు వ్యాక్సిన్‌ వేయించకున్నా పెద్ద తప్పు కాదు కాని, కుక్కలకు వ్యాక్సిన్‌ వేయించకుంటే కేసులు పెడతారు. కుక్క కరవడమే కాదు, నాకడం, గీరడం కూడా ప్రమాదమే. దీనిని దృష్టిలో పెట్టుకోవాలి. కుక్క కరవడం వల్లే రేబిస్‌ వ్యాధి రాదు. పాలిచ్చే జంతువుల నుండి కూడా ఇది వస్తుంది. రేబిస్‌ రహిత దేశంగా మారాలంటే వ్యాక్సిన్‌ ఒక్కటే నివారణ మార్గం. ఈ జాగ్రత్తలు పాటిస్తే రేబిస్‌ను దూరం చేయవచ్చు.
మానవ శరీరంలో వైరస్‌ ప్రయాణం..
కుక్క కాటు ద్వారా మనిషి శరీరంలోకి ప్రవేశించిన రేబిస్‌ కారక వైరస్‌ ఆ గాయం దగ్గరే అభివృద్ధి చెందుతుంది. అక్కడ నుంచి చిన్న నాడీవ్యవస్థ ద్వారా వెన్నుపాముకు చేరుకుని, వెన్నుపాము నుంచి మెదడుకు చేరుకుంటుంది. నాడీ వ్యవస్థ ద్వారానే ప్రయాణం చేయడం ఈ వైరస్‌కు ఉన్న ప్రత్యేక లక్షణం. ఈ వైరస్‌ రోజుకు మూడు మిల్లీమీటర్ల దూరం మాత్రమే ప్రయాణం చేయగలదని అనేక పరిశోధనలలో తేలిన విషయం. మెదడుకు చేరుకొన్న తరువాతనే వ్యాధి లక్షణాలు కనిపిస్తాయి. వ్యాధి లక్షణాలు గాయం జరిగిన భాగంపై ఆధారపడి ఉంటుంది. మన శరీరముపై మెదడుకు ఎంత దగ్గరగా కరిస్తే అంత తొందరగా వ్యాధి మెదడుకు చేరే అవకాశం ఉంది. తల మీద జరిగే గాయాలతో త్వరగా వ్యాధి లక్షణాలు కనిపిస్తే, కాళ్ళ మీద జరిగే గాయం ద్వారా నిదానంగా వ్యాధి లక్షణాలు కనిపిస్తాయి. అందుకే వ్యాధి లక్షణాలు కనిపించడానికి తొమ్మిది నుంచి 90 రోజుల సమయం పడుతుంది.
కుక్క కాటు తప్పించుకోవడం ఎలా?
1. మనకు పరిచయం లేని కుక్కల జోలికి వీలైనంతవరకు పోకూడదు. పరిచయం లేని కుక్క మనల్ని కరిచే అవకాశం ఎక్కువగా ఉంటుంది కాబట్టి.
2. నిద్రపోతున్న, ఆహారం తింటున్న, పిల్లలకు పాలిస్తున్న కుక్కల దగ్గరికి పోకూడదు, వాటిని తాకకూడదు. ఆ పరిస్థితులలో కుక్కకు చిన్న అసౌకర్యం కలిగినా కోపం ఎక్కువగా వచ్చి, కరిచే అవకాశం ఎక్కువ.
3. కుక్క కళ్ళల్లోకి నేరుగా చూడకూడదు. మనకు తెలియని కుక్క దగ్గరికి వెళ్లకపోవడం చాలా మంచిది. అనివార్యమై కుక్క మన దగ్గరికి వచ్చినా, మనం దాని దగ్గరకు వెళ్లవలసి వచ్చినా.. కుక్క మనవైపు చూసినప్పటికీ, మనం దాని కళ్ళలోకి చూడకూడదు. అలా చూస్తే మనమేదో దానికి హాని చేయబోతున్నామని కరిచే అవకాశం ఎక్కువగా ఉంది.
4. మనల్ని కరవడానికి కుక్క తరుముకుంటూ వస్తుంటే ఎట్టి పరిస్థితులలోను పరిగెత్తకూడదు. అలాంటి సమయంలో అక్కడే చక్కగా నీలుక్కొని, అటూ ఇటూ కదలకుండా, అరవకుండా ఉండాలి. తలవంచుకొని, వీలైతే కళ్ళు మూసుకుని చెట్టులాగా నిలబడిపోవాలి. ఎందుకంటే అరిచినా, పరిగెత్తినా, దాని కళ్ళల్లోకి చూసినా కుక్క కరిచే అవకాశం ఎక్కువగా ఉంటుంది. ఎట్టి పరిస్థితుల్లోనూ పరిగెత్తకూడదు. పరిగెత్తితే కుక్క మన కంటే మరింత వేగంగా పరిగెత్తి, తీవ్రంగా గాయపరిచే అవకాశం ఉంది. అందుకే పరిగెత్తడం మానేసి, టపీమని ఆగిపోవాలి. ఆగిపోవాలని చెప్పడం చాలా సులభం. కానీ ఆచరించడం చాలా కష్టం. కష్టమైనా ఆచరించడం అవసరం.
కరిచిన గాయాన్ని ఏమి చేయాలి?
ముఖ్యంగా రెండు పనులు చేయాలి. మొదటిది గాయం నుంచి రక్తం కారడాన్ని ఆపడం. రెండవది రేబిస్‌ వ్యాధి రాకుండా గాయాన్ని శుభ్రంగా కడగడం. శుభ్రమైన గుడ్డని గాయం మీద ఐదు నిమిషాల పాటు అదిమి పట్టుకోవాలి. చాలా సందర్భాలలో రక్తం కారడం ఆగిపోతుంది. అలా చేసినా రక్తం కారడం ఆగకపోతే గుడ్డని అదిమి పట్టుకుని, డాక్టర్‌ దగ్గరికి వెళితే దానికి కుట్లు వేయవలసిన అవసరం ఉందా లేదా అన్నది నిర్ణయిస్తారు. అలాగే మిగిలిన వైద్యం డాక్టరే చేస్తారు. రక్తం కారడం ఆగిన తర్వాత వీలైనంత త్వరగా గాయాన్ని నీళ్లతో కడిగితే మనల్ని కరిచిన కుక్క పిచ్చిదైనా రేబిస్‌ వ్యాధి వచ్చే అవకాశాన్ని దాదాపుగా 80 శాతం నివారించవచ్చు. రేబిస్‌ వ్యాధితో బాధపడుతున్న కుక్క లాలాజలంలో రేబిస్‌ వైరస్‌ ఉంటుంది. గాయంలోకి ప్రవేశించిన కుక్క లాలాజలాన్ని కడగడమే మనం చేయవలసిన పని. పైపైన కడగడం కాదు, గాయం ఎంత లోతు ఉందో అంత లోతుల్లోకి కడగాలి.
ఇలా కడగాలి..
గాయాన్ని సబ్బుతో కడగడం మంచిది. డెట్టాల్‌తో కానీ, అయోడిన్‌ ద్రావణంతో కానీ కడగడం ఇంకా మంచిది. ఇవేమీ లేని పరిస్థితుల్లో మామూలు నీళ్లతో కడిగినా మంచిదే. ఒక్కసారి కాదు పది సార్లు పైగా కడగాలి. ఒక్క నిమిషం కాదు పదిహేను నిమిషాల పాటు కడగాలి. కుళాయి కింద గాయాన్ని పెట్టి, ధారగా నీళ్లు గాయం లోతుల్లోకి పోయేటట్టు కడగాలి. అందుబాటులో కుళాయి లేనప్పుడు మగ్గులో నీళ్ళు తీసుకొని ఎత్తుగా పెట్టి, ధారగా నీళ్లు పడేట్టు గాయాన్ని కడగాలి. ఇలా వెంటనే కడిగితే మంచిది. వెంటనే కడగలేనప్పుడు నాలుగు రోజులలోపు కడిగినా మంచిదే. వెంటనే కడిగితే ఫలితం ఎక్కువ. రోజులు గడిచే కొద్దీ ఫలితం తగ్గిపోతూ ఉంటుంది.
డాక్టర్‌ ఎం.వి.రమణయ్య
ప్రజారోగ్య వేదిక రాష్ట్ర అధ్యక్షులు
